Hiện nay thế giới đang đối mặt với nhiều khủng hoảng và trong giai đoạn này
chúng ta cần phải định hình lại tư duy cho tài chính phát triển.
Quy mô ảnh hưởng của đại dịch COVID-19 ở Việt Nam vô cùng lớn. Có tới 90.000 doanh nghiệp tạm ngừng hoạt động hoặc nộp đơn phá sản trong 9 tháng đầu năm 2021. Tăng trưởng GDP cho năm 2021 có thể giảm xuống dưới 2,5%. Một cuộc khảo sát gần đây của UNDP và Trung tâm Phân tích và Dự báo thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam cho thấy 2/3 số hộ gia đình bị giảm thu nhập và hơn một nửa số hộ gia đình phải cắt giảm lương thực thực phẩm. Tỷ lệ nghèo về thu nhập tạm thời tăng từ 10% lên 33,4% vào tháng 8 năm 2021.
Trong bài trình bày về Tài chính cho phát triển trong phục hồi và tăng trưởng kinh tế tại Việt Nam tại Diễn đàn Nhịp đập kinh tế Việt Nam (VEP 20210), Giáo sư Jonathan Pincus, Chuyên gia kinh tế quốc tế cao cấp của UNDP, tập trung vào các chính sách nhằm tăng cường cung cấp tài chính dài hạn cho đầu tư công và tư nhân. Thế giới đang phải đối mặt với ba cuộc khủng hoảng: đại dịch COVID-19, biến đổi khí hậu, và những tác động lâu dài của Cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008.
Giáo sư Jonathan Pincus, Chuyên gia kinh tế quốc tế cao cấp của UNDP
Chuyên gia kinh tế quốc tế cao cấp của UNDP nhận định, phản ứng tài khóa của Việt Nam đối với đại dịch là chưa đủ. “ Việc thu hẹp tiêu dùng tư nhân sẽ dẫn đến những thiệt hại đáng kể và tăng trưởng GDP chậm hơn mức cần thiết. Sự hồi phục sẽ chậm hơn mức cần thiết bởi vì sự sụt giảm cầu sẽ dẫn đến phá sản. Vay mượn trong nước sẽ không gây ra lạm phát trong giai đoạn cầu yếu ”, cố vấn UNDP lưu ý.
Câu hỏi chính được thảo luận tại Diễn đàn là làm thế nào để Việt Nam phục hồi nhanh chóng trong ngắn hạn với Kế hoạch phục hồi và duy trì tăng trưởng trong dài hạn đồng thời chuyển đổi nền kinh tế theo hướng tăng trưởng xanh dựa trên năng suất, khả năng cạnh tranh, khả năng chống chịu, sự bình đẳng và hài hòa hợn giữa con người và hành tinh, trong bối cảnh mức độ dễ bị tổn thương, không chắc chắn, tính phức tạp và mơ hồ cao hơn.
Về giải pháp phục hồi kinh tế sau đại dịch COVID-19, GS Jonathan Pincus, Chuyên gia kinh tế quốc tế cao cấp của UNDP cho hay, hầu hết các quốc gia đều tập trung vào các chính sách nhằm tăng cường cung cấp tài chính dài hạn cho đầu tư công và tư nhân.
GS Jonathan Pincus phân tích: “ Duy trì tỷ lệ đầu tư cao sẽ là yếu tố chính giúp quốc gia ứng phó với khủng hoảng, và chính phủ sẽ đóng vai trò quyết định. Ngay cả những quốc gia có thị trường tài chính sâu rộng như Mỹ và Đức, đã thành lập các thể chế công như ngân hàng phát triển và quỹ phúc lợi quốc gia để cung cấp vốn dài hạn cho các nhóm dự án đầu tư và người vay cụ thể thông qua cho vay trực tiếp, bảo lãnh khoản vay và các công cụ khác”.
GS Jonathan đưa ra ví dụ như KfW của Đức, BNDES của Brazil và KDB của Hàn Quốc cho thấy cách các thể chế này có thể đóng góp vào chuyển đổi kinh tế, tài chính bao trùm, và chuyển đổi sang năng lượng tái tạo. Cần ưu tiên cải cách các ngân hàng phát triển của Việt Nam, như Ngân hàng Phát triển Việt Nam và Ngân hàng Chính sách Xã hội, khi đất nước phục hồi sau COVID-19 và xây dựng chiến lược đẩy nhanh tăng trưởng trong những năm tiếp theo của thập kỷ.
Trên cơ sở nghiên cứu của mình, ông Jonathan Pincus đề xuất, Việt Nam cần cải tổ lại tổ chức hiện có (Ngân hàng Phát triển Việt Nam) và tạo ra tổ chức mới để làm tăng cung tín dụng dài hạn tài trợ cho cơ sở hạ tầng và tăng năng lực cạnh tranh quốc gia.
Về năng lực cạnh tranh để thúc đẩy tài chính cho phát triển, vị chuyên gia này lưu ý, nếu các công ty của Việt Nam không thể cạnh tranh trong nước và quốc tế, đầu tư và tiết kiệm trong nước sẽ không tăng.
Ông Jonathan Pincus cũng chỉ rõ, cần hạn chế cho vay quá nhiều đối với tài sản và cổ phiếu; một cú phanh hiệu quả đối với dòng vốn trong giai đoạn tăng trưởng tín dụng quá mức; thâm hụt chi tiêu khi cầu nội địa đang giảm xuống.
Theo các chuyên gia, hiện nay đà phục hồi kinh tế của Việt Nam sau làn sóng bùng phát dịch COVID-19 lần thứ 4 đang được kỳ vọng vào gói hỗ trợ kinh tế quy mô lớn mới mà Chính phủ sắp thông qua. Tuy nhiên, ở chiều kích khác, Chính phủ cũng cần thận trọng và có những đánh giá tác động và giải pháp quản trị rủi ro từ gói kích thích mới này trong những kịch bản cụ thể.
Tiến sĩ Trần Toàn Thắng, Trung Tâm Thông tin và Dự báo kinh tế - xã hội quốc gia, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã nhấn mạnh: “ COVID-19 không còn được coi là sự gián đoạn đơn thuần mà đã và đang làm thay đổi cấu trúc kinh tế cũng như các hành vi đầu tư sản xuất, tiết kiệm, tiêu dùng, tác động tiêu cực đến các động lực kinh tế trong ngắn hạn và trung hạn. Trong thời gian tới, cần khẩn trương thực hiện các hỗ trợ đã công bố cũng như nghiên cứu thực hiện gói phục hồi tăng trưởng trong trung hạn, xây dựng chiến lược và kịch bản sản xuất kinh doanh trong điều kiện mới, đặc biệt cần có sự tiếp cận và tư duy chính sách mới trong giai đoạn tới”.
