Hoàn thuế vẫn “dậm chân tại chỗ”

Nhiều doanh nghiệp buộc phải từ chối đơn hàng khi bị chậm hoàn thuế giá trị gia tăng (VAT) bởi tác động trực tiếp lên dòng vốn.

Ông. Đậu Anh Tuấn - Phó tổng thư ký, Trưởng Ban Pháp chế Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) vừa cho biết, nhiều doanh nghiệp đang “khốn đốn” vì bị chậm hoàn thuế VAT, trực tiếp ảnh hưởng đến dòng vốn.

Hoàn thuế "vẫn dẫm chân tại chỗ"

Chờ xác minh

Sau chỉ đạo của Chính phủ, việc hoàn thuế VAT cho nhiều doanh nghiệp vẫn rất chậm. “Chúng tôi không biết phải làm như thế nào để được hoàn thuế”, bà Phạm Thị Vinh - Giám đốc Công ty 12-11 Hạ Long ở Quảng Ninh cho hay. “Chúng tôi không còn vốn để mua nguyên liệu, buộc phải giảm sản lượng, cắt giảm 50% lao động, số còn lại đi làm theo ca”. Công ty 12-11 Hạ Long có gần 100 tỷ đồng chờ hoàn thuế, nên bà Vinh lo ngại về khả năng được hoàn thuế.

Theo Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam (VIFOREST), tính đến hết tháng 5/2023, nhiều doanh nghiệp chưa được hoàn thuế, số tiền chờ hoàn thuế lên tới hơn 6.100 tỷ đồng, riêng doanh nghiệp xuất khẩu dăm gỗ lên tới hơn 4.000 tỷ đồng, chiếm gần 40% trong tổng kim ngạch xuất khẩu của ngành gỗ. Đáng chú ý, chỉ 11 doanh nghiệp ở Quảng Ninh, số tiền chờ hoàn thuế đã lên tới 1.105 tỷ đồng.

Các doanh nghiệp xuất khẩu cho rằng, lý do căn bản dẫn đến tình trạng ách tắc trong việc hoàn thuế VAT hiện nay đến từ hướng dẫn của Tổng cục Thuế (GDT) tại Công văn số 429/TCT TTKT ngày 22/2/2021, Công văn số 2124/TCT-TTKT ngày 22/5/2020, Công văn số 2928/TCT-TTKT ngày 22/7/2020 và Công văn số 4569/TCT-TTKT ngày 27/10/2020.

Việc hoàn thuế chưa được khai thông khi Bộ Tài chính giữ quan điểm “gỗ là ngành rủi ro”, yêu cầu xác minh nguồn gốc gỗ từ hộ nông dân trồng rừng.

Tại cuộc họp hôm 29/5/2023, nhóm doanh nghiệp xuất khẩu dăm gỗ ở Quảng Ninh cho biết, từ đầu năm 2022 đến nay chỉ xác minh được 10% tổng số hồ sơ. Theo các doanh nghiệp này, phía công an nhiều nhất mỗi ngày cũng chỉ xác minh được 4 hồ sơ. Với tốc độ này, phía doanh nghiệp lo ngại đến năm 2025 chưa xác minh xong hồ sơ hoàn thuế của năm ngoái.

Dữ liệu của Tổng cục Thuế xác nhận, từ đầu năm 2022 đến ngày 17/5/2023, cơ quan thuế đã hoàn thuế VAT cho 4.760 hồ sơ của doanh nghiệp ngành gỗ, tương ứng số tiền đã được hoàn là 19.100 tỷ đồng. Cơ quan này cũng xác nhận có 44 hồ sơ bị cơ quan thuế từ chối đề nghị hoàn thuế, tương ứng số tiền 310 tỷ đồng.

Đáng chú ý, trong năm 2022 và 5 tháng đầu năm 2023, cơ quan thuế đã chuyển hồ sơ của 9 doanh nghiệp đề nghị hoàn thuế mặt hàng gỗ sang cơ quan công an để xác minh dấu hiệu sử dụng hóa đơn khống, mua

hàng của doanh nghiệp có rủi ro cao về thuế.

Từ chối đơn hàng

Những tháng gần đây, Tập đoàn Hào Hưng - một trong những doanh nghiệp xuất khẩu dăm gỗ lớn nhất Việt Nam, liên tiếp từ chối các đơn hàng xuất khẩu dăm gỗ, điểm trái ngược với tình trạng thiếu đơn hàng xuất khẩu hàng hóa hiện nay.

Theo đại diện Hào Hưng, các công ty từ chối đơn hàng do xuất khẩu càng nhiều, tiền chờ hoàn thuế sẽ càng lớn. Xuất khẩu một tàu dăm gỗ trung bình khoảng 18.000 tấn, tương đương 70 tỷ đồng theo thời giá hiện nay, doanh nghiệp sẽ vướng 7 tỷ đồng tiền VAT. Việt Nam đang xuất khẩu dăm gỗ sang thị trường một số nước châu Á, nhiều nhất là Trung Quốc (72%), Nhật Bản (25%) và Hàn Quốc (3%), theo VIFOREST.

Hiện nay, nhu cầu dăm gỗ của Trung Quốc rất lớn, chưa kể các thị trường Nhật Bản và Hàn Quốc. Năm nay, Trung Quốc mở thêm hai nhà máy bột giấy, nâng nhu cầu dăm gỗ lên 17 triệu tấn/năm. Năm 2022, Trung Quốc sử dụng khoảng 14 triệu tấn dăm gỗ.

Áp lực dòng tiền đang tác động tiêu cực lên năng lực “cạnh tranh bằng giá” của các công ty xuất khẩu dăm gỗ Việt Nam. Đặc biệt là tại thị trường Trung Quốc, giá dăm gỗ Việt Nam đang cao hơn các nước khác ít nhất 5 USD/tấn. Hiện dăm gỗ của Brazil đang có giá tốt nhất, kế đến là Chile, trong khi nguồn cung từ Úc mới được khởi động lại.

Một loạt giải pháp tháo gỡ vướng mắc hoàn thuế VAT được giới chức đưa ra nhưng chưa đáp ứng được nhu cầu hoàn thuế của ngành gỗ. Nhiều doanh nghiệp đã đề xuất phương án áp thuế VAT bằng 0% để tránh gian lận hoàn thuế. Khi đó, phía doanh nghiệp chịu toàn bộ thiệt hại liên quan đến hạch toán, khấu trừ.

“Chúng tôi chấp nhận phương án này vì đây là con số nhỏ so với hoàn thuế đang bị vướng hiện nay. Một lộ trình cụ thể và rõ ràng về hoàn thuế VAT là điều doanh nghiệp mong muốn hiện nay. Việc thiếu chính sách cụ thể và rõ ràng về hoàn thuế VAT đang khiến nhiều doanh nghiệp không tính toán được chi phí vốn và giá thành”, ông Thang Văn Thông cho biết sau một loạt cuộc họp với các cơ quan chức năng và doanh nghiệp từ tháng 5 đến nay.

Theo ông Thông, ngày càng nhiều doanh nghiệp tính đến phương án dừng mua dăm gỗ từ các nhà máy trung gian, chuyển sang tự đầu tư hoàn tất chuỗi cung. Điều đáng lo ngại nhất là tình trạng giảm sản lượng dăm gỗ xuống mức thấp, hàng loạt doanh nghiệp sơ chế dừng hoạt động tác động đến sinh kế của 1.400 hộ trồng rừng. Hiện nay, riêng khu vực miền Bắc có khoảng 4.000 doanh nghiệp sơ chế dăm gỗ.

Gỗ rừng trồng là sản phẩm không chịu thuế. Theo giới phân tích chính sách, rủi ro lớn nhất là xác định xuất xứ gỗ từ người trồng rừng. Bộ Tài chính và cơ quan thuế không nhất thiết phải ban hành văn bản mới, chỉ cần bổ sung nội dung “truy xuất từ khâu phát sinh thuế - khâu sơ chế”. Cách làm này vừa giải quyết được vấn đề hoàn thuế của doanh nghiệp vừa xử lý được thất thoát ngân sách qua gian lận thuế.