Chuyển đổi số để chính quyền gần dân và dân gần chính quyền

Từ bàn giấy đến dữ liệu số: Một cuộc chuyển mình toàn diện

Ngay từ năm 2020, Hà Tĩnh đã ban hành Đề án phát triển chính quyền điện tử, định hướng chuyển đổi số đến năm 2025, tầm nhìn 2030, với nguyên lý xuyên suốt: “Dữ liệu là nền tảng, người dân không phải khai báo lại những gì Nhà nước đã biết.” Chính từ đó, tỉnh đã đầu tư đồng bộ hệ thống dữ liệu dùng chung, kết nối thông suốt giữa các sở, ngành, địa phương.

Đến năm 2024, Hà Tĩnh hoàn thành liên thông dữ liệu dân cư với các lĩnh vực cốt lõi như y tế, giáo dục, bảo hiểm, hộ tịch, đất đai. Điều này giúp chính quyền cấp xã có thể xử lý hồ sơ hành chính chỉ trong vài cú nhấp chuột – tra cứu dân cư, xác nhận nhân thân, tình trạng hôn nhân hay quyền sử dụng đất… mà không cần gửi văn bản “lên huyện, về tỉnh”.

Tại xã Thạch Lạc (TP. Hà Tĩnh), từ đầu năm 2025 đến nay, gần như toàn bộ thủ tục hành chính – từ khai sinh, hộ nghèo, xác nhận tình trạng hôn nhân đến cấp sổ tạm trú – đều được thực hiện qua dịch vụ công trực tuyến. Người dân có thể nộp hồ sơ online, theo dõi tiến trình xử lý qua ứng dụng hoặc website, nhận thông báo kết quả bằng tin nhắn, đến trụ sở một lần duy nhất để nhận văn bản – nếu chưa chọn hình thức nhận tại nhà.

Ông Trần Văn Phước, một người dân xã Thạch Lạc chia sẻ: “Trước đây, phải đi lại 2–3 lần, giờ thì tôi làm giấy khai sinh cho cháu, nộp online, chưa tới 24 tiếng đã có giấy mời đến nhận. Chính quyền gần như cái app trong điện thoại – nhanh và tiện.”

Thống kê đến tháng 5/2025 cho thấy, hơn 95% thủ tục hành chính đủ điều kiện ở Hà Tĩnh đã được triển khai qua dịch vụ công trực tuyến mức độ 3 và 4 – tăng mạnh so với mức 64% vào năm 2021. Không chỉ thuận tiện, quá trình này còn minh bạch, có thể truy vết, đối chiếu thời gian xử lý thực tế và hiệu quả phục vụ cán bộ.

Một điểm nhấn khác là Trung tâm điều hành thông minh (IOC) của tỉnh – nơi vận hành như “bộ não số” kết nối toàn bộ dữ liệu của hệ thống chính quyền từ cấp tỉnh đến tận cơ sở. IOC hiện đang thu nhận, xử lý dữ liệu từ 13 lĩnh vực gồm: y tế, giáo dục, dịch vụ công, đất đai, an ninh trật tự, giao thông, tài chính công, truyền thanh cơ sở…

Mỗi ngày, lãnh đạo tỉnh có thể theo dõi tình hình tiếp nhận hồ sơ hành chính của từng xã, tỷ lệ trễ hẹn, số lượng phản ánh hiện trường, mức độ hài lòng của người dân theo thời gian thực. Từ đó, chỉ đạo tức thời và linh hoạt, thay vì phải chờ báo cáo tổng hợp theo tuần, tháng như trước kia.

Chưa dừng lại ở cấp tỉnh, Hà Tĩnh còn đang mở rộng mô hình IOC, xây dựng mạng nội bộ kết nối đến từng xã. Từ đó, tạo nên một hệ sinh thái điều hành đồng bộ – nhanh, gọn và liền mạch. Ở đó, chính quyền không ngồi chờ dân đến, mà chủ động tiếp cận, phân tích, phản hồi.

Khi cán bộ số hóa – người dân là trung tâm phục vụ

Một trong những đột phá lớn trong hành trình số hóa ở Hà Tĩnh chính là việc “trẻ hóa bộ máy – số hóa con người”. Nếu dữ liệu là hạ tầng cứng, thì cán bộ chính là phần mềm sống vận hành toàn bộ hệ thống chính quyền số.

Những năm gần đây, tỉnh Hà Tĩnh đã tổ chức hàng chục lớp tập huấn cho đội ngũ cán bộ xã, đặc biệt là các vị trí tại bộ phận một cửa. Bên cạnh chuyên môn hành chính, cán bộ được đào tạo để thành thạo phần mềm hành chính điện tử, nắm vững quy trình xử lý thủ tục trực tuyến, và quan trọng nhất: biết tư duy bằng dữ liệu.

Tại xã Can Lộc (huyện Can Lộc cũ), 7/7 cán bộ chủ chốt đều tốt nghiệp hệ Đại học chính quy các ngành khác nhau được điều động làm việc tại Trung tâm HCC xã để giải quyết thủ tục cho người dân khi có nhu cầu. “Trước đây, nhiều cán bộ làm theo kinh nghiệm. Giờ thì phải biết tra cứu, xử lý phần mềm, đối chiếu dữ liệu. Mỗi cán bộ giờ phải như một điều phối viên công nghệ,” – ông Phạm Quốc Đạt, Phó Chủ tịch UBND xã Can Lộc khảng định.

Song song với đó, Hà Tĩnh cũng triển khai loạt nền tảng tương tác trực tuyến để “chính quyền trò chuyện cùng dân”: từ app Hà Tĩnh ID, Cổng thông tin 1022, đến Zalo Official của cơ quan hành chính, từng xã, từng cơ quan hành chính. Qua đó, người dân có thể gửi phản ánh hiện trường, báo cáo sự cố, kiến nghị chính sách – có hình ảnh, tọa độ – và được phản hồi trong thời gian cụ thể.

Thống kê đến giữa năm 2025 cho thấy, hơn 67.000 phản ánh hiện trường được người dân gửi qua các nền tảng điện tử. Trong đó, 85% được giải quyết trong thời hạn. Những vụ việc tưởng như nhỏ – như cây đổ, đèn hỏng, đường bị sụt lún – được xử lý trong 24 đến 48 giờ.

Chị Hoàng Như Quỳnh, (huyện Lộc Hà củ) kể: “Tôi chụp ảnh bãi rác tự phát sau nhà gửi qua app 1022, hôm sau xã đã cho người đến dọn. Trước đây nếu không quen ai ở xã thì phản ánh chẳng đi đến đâu.”

“Chuyển đổi số tại Hà Tĩnh không còn là khẩu hiệu, mà đã trở thành hiện thực sống động trong từng hoạt động của chính quyền, từ cấp tỉnh đến cấp xã. Nhờ đẩy mạnh hạ tầng số, tích hợp dữ liệu và cải cách thủ tục hành chính, người dân được phục vụ nhanh chóng, minh bạch, giảm thiểu phiền hà; doanh nghiệp được hỗ trợ tiếp cận chính sách kịp thời, hiệu quả. Thành quả ấy không chỉ nâng cao chất lượng quản trị địa phương mà còn góp phần xây dựng chính quyền liêm chính, kiến tạo và gần dân hơn bao giờ hết.”

Không chỉ phục vụ người dân tốt hơn, chính quyền số còn giúp tiết kiệm chi phí xã hội rất lớn. Theo ước tính của Sở Nội vụ Hà Tĩnh, số hóa hành chính và cung cấp dịch vụ công trực tuyến giúp tỉnh tiết kiệm hàng chục tỷ đồng mỗi năm – nhờ giảm thời gian chờ, chi phí in ấn, nhân lực tiếp dân và xử lý giấy tờ.

Doanh nghiệp cũng là nhóm thụ hưởng rõ rệt: thủ tục đầu tư, cấp phép xây dựng, đăng ký kinh doanh… đều có thể thực hiện online, hạn chế đáng kể “chi phí không chính thức”. Đó là lý do vì sao Hà Tĩnh thường xuyên nằm trong nhóm 10 địa phương dẫn đầu cả nước về chỉ số chuyển đổi số (DTI), và chỉ số hài lòng về dịch vụ công (SIPAS) tăng hạng liên tiếp từ 2022 đến nay.

Dẫu vậy, hành trình số hóa của Hà Tĩnh chưa hoàn toàn bằng phẳng. Một số xã vùng sâu còn thiếu thiết bị đầu cuối, đường truyền chưa ổn định. Tỷ lệ người dân có điện thoại thông minh cao, nhưng mức độ thành thạo các ứng dụng công vẫn còn hạn chế. Một bộ phận cán bộ lớn tuổi vẫn gặp khó trong thích nghi với mô hình làm việc mới.

Qua đó, tỉnh đã xác định rõ giải pháp: từ nay đến năm 2027 sẽ đầu tư thêm 200 tỷ đồng để nâng cấp hạ tầng số cho toàn bộ cấp xã; đồng thời triển khai Chương trình “Công dân số cộng đồng” – huy động lực lượng đoàn viên thanh niên về từng thôn, xóm hướng dẫn dân sử dụng app, nộp hồ sơ, theo dõi thủ tục và giám sát dịch vụ công.

Từ thực tiễn Hà Tĩnh, có thể thấy: chính quyền số không làm chính quyền xa dân – mà kéo dân lại gần chính quyền hơn bao giờ hết. Người dân không cần quen cán bộ, không cần đến trụ sở nhiều lần – nhưng vẫn được phục vụ minh bạch, đúng hẹn, có thể phản ánh – giám sát – và được lắng nghe.

Chính quyền số cũng không phải đích đến, mà là phương tiện để xây dựng một nền hành chính hiện đại, liêm chính, phục vụ – một chính quyền biết tư duy bằng dữ liệu, hành động dựa trên phản ánh thực tiễn, và lấy người dân – doanh nghiệp làm trung tâm.

Với cách tiếp cận đồng bộ – từ hạ tầng đến con người, từ phần mềm đến tư duy, từ dữ liệu đến niềm tin – Hà Tĩnh đang trở thành hình mẫu chính quyền điện tử địa phương. Một chính quyền mà người dân không cần gặp trực tiếp mới thấy hiệu quả, vì “chính quyền giờ ở ngay trong điện thoại của họ.”