Mỹ vừa công bố đạt được thỏa thuận thương mại với hai đối tác lớn là Nhật Bản và Liên minh châu Âu (EU). Điều này phần nào loại bỏ được nỗi lo của các nhà đầu tư toàn cầu về một nửa cuối năm 2025 bất ổn.

Thỏa thuận có lợi cho Nhật Bản

Về mức thuế quan 15%, đây là mức quá hời cho Nhật Bản so với mức mà chính quyền Trump tuyên bố trước đó là 25%. Quan trọng hơn, nền kinh tế Nhật trông cậy rất nhiều vào ngành sản xuất ô tô và phụ tùng ô tô, nên mức thuế 15% là khá dễ chịu. Nếu nhìn từ phía các đối thủ cạnh tranh là các công ty ô tô Mỹ thì lợi thế này còn lớn hơn nhiều.

Các nhà sản xuất ô tô Mỹ phân bố phần lớn chuỗi sản xuất và cung ứng của mình sang cả Mexico và Canada. Trong khi mức thuế đánh vào ô tô và phụ tùng nhập từ hai nước này vẫn duy trì ở mức 25%. Đây là lý do giải thích tại sao trong ngày công bố thỏa thuận này thì chỉ số chứng khoán Nikkei Nhật tăng 4%, trong đó cổ phiếu của Toyota tăng 14%, cổ phiếu của Honda tăng 11%.

Về việc Nhật Bản mở cửa thị trường nông sản cho Mỹ, đây là chủ đề tranh cãi thương mại giữa hai bên trong nhiều thập kỷ. Bởi vì, Nhật Bản bảo hộ thị trường này với lý do đất nông nghiệp rất hạn hẹp.
Điểm đáng lưu ý nhất trong thỏa thuận với Mỹ là cam kết của Nhật Bản đầu tư 550 tỷ USD vào Mỹ. Khoản đầu tư này nhằm tái thiết và mở rộng các lĩnh vực cốt lõi của Mỹ, như sản xuất và cơ sở hạ tầng năng lượng; nghiên cứu và chế tạo bán dẫn; nghiên cứu, chế biến và khai thác đất hiếm...

Đáng lưu ý nữa, Mỹ sẽ giữ 90% lợi nhuận, bên cạnh tạo việc làm, thuế mà khoản đầu tư này tạo ra trên đất Mỹ. Việc giữ lại 90% lợi nhuận được hiểu theo nghĩa là khoản này không được mang về Nhật Bản mà phải giữ lại để tái đầu tư mở rộng tiếp tục ở Mỹ.
Nhật Bản hiện là nước dẫn đầu đầu tư FDI vào Mỹ với 860,6 tỷ USD năm 2024, cộng thêm 550 tỷ USD nói trên sẽ càng củng cố quan hệ kinh tế giữa hai đồng minh quan trọng này.

EU phải chấp nhận thỏa thuận

Mỹ đánh thuế 15% (bằng với Nhật Bản) đối với hàng nhập khẩu từ EU, kể cả ô tô và phụ tùng, thấp hơn nhiều mức đe dọa 30%. Nhưng mức thuế quan này cao hơn nhiều so với mức trung bình chỉ 1,2% trước khi ông Trump tái đắc cử Tổng thống Mỹ. Đây chính là điểm mà EU bị cho là thua thiệt với Mỹ. Tương tự như Nhật Bản, EU cũng cam kết đầu tư 600 tỷ USD vào Mỹ. Bên cạnh đó, EU cam kết mua năng lượng của Mỹ trị giá 750 tỷ USD, và đặt mua hàng trăm tỷ USD vũ khí Mỹ…

Ở Mỹ, một số chuyên gia cho rằng thỏa thuận này có rất ít điều đáng tán dương vì nhiều khoản đầu tư từ EU đã được tiến hành từ trước, chứ không phải bây giờ mới bắt đầu. Nghĩa là mức đầu tư 600 tỷ USD như cam kết là có phần nhắc lại hơn là một khoản mới hoàn toàn.

Mặt khác, mức thuế quan 15% sẽ khiến hàng nhập khẩu từ châu Âu tăng giá, người tiêu dùng Mỹ phải trả cho sự tăng giá này. Cũng giống như thỏa thuận với Nhật Bản, áp thuế với ô tô nhập khẩu vào Mỹ là 15%, trong khi các nhà sản xuất ô tô Mỹ lại lệ thuộc nhiều vào nhập khẩu ô tô và phụ tùng từ Mexico và Canada với mức thuế 25%. Do đó, ô tô của Mexico và Canada rất khó cạnh tranh được với xe Nhật và châu Âu.

Ở EU, một số chuyên gia phê phán rằng EU đã không biết khai thác thế mạnh về quy mô thị trường và công nghệ của mình trong đàm phán với Mỹ nên phải chịu thua thiệt với Mỹ trong thỏa thuận này. Các nhà sản xuất ô tô Đức phàn nàn rằng mức thuế 15% khiến họ chịu phí tổn hàng tỷ USD mỗi năm. Trong khi các nhà sản xuất dược phẩm ở EU lo ngại rủi ro bị đánh thuế tới 200% sẽ khiến họ mất sức cạnh tranh.

Tuy nhiên, nếu nhìn toàn cục, EU sẽ là bên chịu thua thiệt. Hơn nữa, EU được Mỹ bảo trợ an ninh. Do đó, thỏa thuận này dù không phải là hoàn hảo, nhưng vẫn là thỏa thuận tốt nhất giúp EU tránh xung đột cả về thương mại lẫn địa chính trị.

Toan tính trong thỏa thuận

Từ những phân tích ở trên về hai thỏa thuận thương mại giữa Mỹ với Nhật Bản và EU có thể đi đến một số nhận định như sau:
Các thỏa thuận vừa được công bố mới chỉ là thỏa thuận khung, các chi tiết cụ thể và phê duyệt còn cần nhiều thời gian hơn trong thời gian tới.

Mỹ thành công trong việc dùng sức mạnh gây áp lực buộc các đồng minh phải mở cửa thị trường nội địa cho hàng hóa Mỹ, đặc biệt là cho nông sản - một điều chưa bao giờ Mỹ đạt được trong suốt nhiều thập kỷ đàm phán.

Mức thuế 15% như phát biểu của Bộ trưởng Thương mại Mỹ Howard Lutnick là đã tính cả phí bảo vệ an ninh mà Mỹ cung cấp cho các đồng minh, cũng như sự cam kết của đối tác phải đầu tư vào các lĩnh vực cốt lõi của Mỹ.

Hai thỏa thuận nói trên có thể được xem là mô hình mới trong giao thương toàn cầu, bao gồm thuế quan đi kèm với cam kết đầu tư, đơn mua hàng Mỹ, chi phí an ninh và cả yếu tố địa chính trị.

Theo Diendandoanhnghiep.vn